Ένα από τα μεγαλύτερα πεδία αντιπαράθεσής αυτή τη στιγμή, μεταξύ του υπερεθνικού Κεφαλαίου και των ακτιβιστών είναι αυτό του Διαδικτύου. Αυτό το οποίο πρόκειται να κριθεί στα επόμενα χρόνια είναι η αποκαλούμενη «ουδετερότητα του Δικτύου». Φυσικά για μια ακόμα φορά τα μεγάλα ΜΜΕ παίζουνε το δικό τους παιχνίδι μιας και είναι γνωστό σε όσους ασχολούνται με τα θέματα του διαδικτύου αλλά και στην πλειονότητα των χρηστών, ότι η τηλεόραση είναι πλέον ένα μέσο «νεκρό». Νεκρό υπό την έννοια ότι έχει ξεπεραστεί από την άποψη της αμεσότητας, της ταχύτητά στην ενημέρωση αλλά και από πλευράς κόστους σε όποιον θέλει όχι μόνο να δει αλλά και να εκπέμπψει τηλεοπτικό υλικό.
Το τελευταίο καιρό ακούμε συνέχεια στα δελτία ειδήσεων για την έξαρση της εγκληματικής δραστηριότητάς στο Διαδίκτυο. Γιατί όμως ακούμε μόνο για θέματα που σχετίζονται με την παιδική πορνεία, τις απάτες με πιστωτικές κάρτες και τους αυτοκτονικούς ιδεασμούς (sic) διάφορων εφήβων;
Κατά τη γνώμη μας αυτό έχει να κάνει με την επιβολή ενός κλίματος φόβου ΚΑΙ σε σχέση με ό,τι αφορά το Internet, σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που παραμένει σε γενικές γραμμές τεχνολογικά αναλφάβητο, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την Ελλάδα.
Τι σκοπιμότητες όμως μπορεί να εξυπηρετεί, κάτι τέτοιο; Μπορούμε να πάρουμε κάποιες απαντήσεις αν εξετάσουμε πια είναι η φύση του περιεχομένου του Διαδικτύου, και ποια η φύση της επικοινωνίας μεταξύ των χρηστών. Το πρόβλημα που αντιμετώπιζαν πάντα οι εξουσιαστές και οι μεγάλες πολυεθνικές ήταν ότι δεν είχανε καμία απολύτως σχέση με την ανακάλυψη και την εξέλιξη των τεχνολογιών του Διαδικτύου.
Το Ίντερνετ με τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα γεννήθηκε στα 1993-94 στο εργαστήριο CERN (Conseil Européenne pour la Recherche Nucléaire – Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Πυρηνική Έρευνα), από την ομάδα του Tim Berners-Lee, όταν αποφασίστηκε να μην κατοχυρωθούν δικαιώματα για την δημιουργία του πασίγνωστου πλέον πρωτοκόλλου World Wide Web (του περίφημου δηλαδή «www»). To World Wide Web είναι ένα δώρο του CERN στην ανθρωπότητα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν δημιουργήθηκε πολύς θόρυβος για την ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας, οι πολυεθνικοί κολοσσοί ενδιαφέρθηκαν και καλέσανε σε μια συνάντηση διάφορους ειδικούς στα συγκεκριμένα θέματα, για να τους αναλύσουν ποιες δυνατότητες έδινε αυτή η καινούργια τεχνολογία. Καθώς λοιπόν οι τεχνικοί εξηγούσαν έννοιες όπως «διαδραστικότητα», «ελευθερία επιλογής», «αμφίδρομη επικοινωνία», κάποιος μεγάλος executive τους διέκοψε λέγοντας: «Μα αυτό που μας λέτε προϋποθέτει ότι οι χρήστες έχουνε ανά πάσα στιγμή τον έλεγχο στις επιλογές τους και κρίνουν ανάλογα με τα δικά τους κριτήρια. Μόνο που εμείς τους θέλουμε άβουλους καταναλωτές».
Αν εξετάσουμε το περιεχόμενο του Διαδικτύου αυτή τη στιγμή θα διαπιστώσουμε ότι το 60% προέρχεται από εμάς τους χρήστες και όχι από εταιρικά μορφώματα, πολυεθνικά η μη. Κάθε μέρα ανεβάζουμε φωτογραφίες, βίντεο, γράφουμε τις απόψεις μας σε ιστολόγια και φόρουμ, στέλνουμε και λαμβάνουμε μηνύματά ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τίποτα από όλα αυτά δεν μπορούμε να κάνουμε, βλέποντας τηλεόραση ή ακούγοντας ραδιόφωνο, αφού το είδος της επικοινωνίας στα Μέσα αυτά είναι μονομερές, δηλαδή μίας κατεύθυνσης. Αυτοί σου προσφέρουν τι θα δεις, τι θα ακούσεις, και τι θα σου διαφημιστεί. Αυτό για την κουλτούρα του οποιουδήποτε χρήστη Ίντερνετ είναι απλά απαράδεκτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γνωστό σε όλους spam, δηλαδή η χωρίς έγκριση αποστολή διαφημιστικών μηνυμάτων σε προσωπικούς λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κατά την περιήγηση σε ιστότοπους. Αυτό που θέλει η κάθε πολυεθνική και το κάθε αφεντικό είναι άβουλους εργάτες/ πελάτες/ καταναλωτές, χωρίς κριτική σκέψη, οι οποίοι να μπορούν να κατευθυνθούν στο ταμείο χωρίς πολλά πολλά και ευτυχισμένοι για το καινούργιο τους απόκτημα. Το να μπορείς να επιλέγεις εσύ τι βλέπεις, τι ακούς, αλλά –ας μη το κρύψουμε– και τι αγοράζεις, είναι ο χειρότερος εφιάλτης του marketing, μιας και βάζει στο παιχνίδι τον αστάθμητο παράγοντα «άτομο». Πόσο μάλλον το να έχεις και από τη δικιά σου πλευρά έναν ενεργό ρόλο, σε ό,τι κρίνεις ότι σε αφορά, συζητώντας και επηρεάζοντας ίσως και άλλους ανθρώπους. Αυτή τη στιγμή η μεγάλη μάχη δίνεται στο να μην καταφέρουν οι πολυεθνικές και η υπερεθνική ελίτ να αλλάξουν αυτά τα «εκ φύσεως» χαρακτηριστικά του διαδικτυου. Έως ένα βαθμό το έχουνε πετύχει σε ό,τι αφορά τη παρακολούθηση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, για λόγους «εθνικής ασφάλειας», ιδίως μετά την 11η Σεπτεμβρίου και την εποχή της τρομοϋστερίας που ακολούθησε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι ότι πλέον οι εταιρίες πάροχοι συνδέσεων στο Ίντερνετ, υποχρεούνται να κρατάνε αρχεία για τις περιηγήσεις κάθε χρήστη, για ένα χρόνο.
Όμως, με την έως ένα σημείο υποχώρηση της τρομολαγνείας μετά την εκλογή Ομπάμα, από ό,τι φαίνεται η ατζέντα σε ότι αφορά το Ίντερνετ, έχει αλλάξει για τις πολυεθνικές. Αυτή τη φορά εκτός από τα θέματα ασφάλειας, στο στόχαστρο μπαίνει και το ίδιο το περιεχόμενο του διαδικτύου (κάτι που οι ακτιβιστές ονομάζουν «ουδετερότητα του δικτύου» – Net Neutrality).
Με πρόφαση τους «κανόνες της ελεύθερης αγοράς», αλλά και τις υποτιθέμενες πολλές και καλύτερες «υπηρεσίες» που θέλουνε να προσφέρουν, οι εταιρίες αξιώνουν να έχουνε το πρώτο και τελευταίο λόγο στο τι μας παρέχουν εκτός από τη σύνδεση. Με πιο τρόπο γίνεται αυτό; Για παράδειγμα η τάδε εταιρία πάροχος θέλει να μπορεί να έχει διαφορετικά επίπεδα στις ταχύτητες σύνδεσης για διαφορετικούς ιστότοπους. Αυτό σημαίνει φυσικά ότι προτεραιότητα θα έχουνε οι «εμπορικά βιώσιμοι», αλλά και «ενδιαφέροντες» ιστότοποι όπως on-line αγορές ταινιών από μεγάλους διανομείς, ιστότοποι για αγορές –από βιβλία μέχρι ο,τιδήποτε άλλο– , κυβερνητικές σελίδες, σελίδες μεγάλων Μ.Μ.Ε. και πάει λέγοντας. Έτσι σε κάθε πάροχο θα επιτρέπεται να παρέχει σε χαμηλότερες ταχύτητες –ή και καθόλου– ό,τι αξιολογεί αυτός, στον τελικό χρήστη στο σπίτι του. Για παράδειγμα ιστότοποι εναλλακτικής ενημέρωσης ή ιστότοποι πολιτικού ακτιβισμού, ή ακόμα και το ιστολόγιο του καθένα από εμάς το οποίο δεν θα αξιολογείται ως οικονομικά συμφέρον. Φυσικά ούτε λόγος για τις περίφημες p2p(peer to peer) συνδέσεις, που επιτρέπουν το ελεύθερο κατέβασμα αρχείων μουσικής, ταινιών κ.ο.κ. Έτσι καταργείται η αμφίδρομη επικοινωνία του μέσου και ανοίγουνε διάπλατα οι πόρτες για φίμωση οποιασδήποτε διαφορετικής φωνής, για μια ακόμα φορά στο όνομα της «ελεύθερης» αγοράς. Σε λίγο καιρό θα έρθει η ώρα και γα την Ελλάδα της εγκατάστασης των δικτύων οπτικών ινών, και εκεί θα πρέπει να δώσουμε όλοι μας τη τελική μάχη με τους καρχαρίες, μιας και στο όνομα της ανάπτυξης θα απαιτήσουν να στήσουν τα καινούργια δίκτυα πάνω σε υποδομές που ούτως ή άλλως πληρώσαμε εμείς, και θα θελήσουν να έχουνε και τον έλεγχο στο περιεχόμενο αλλά και στο τρόπο της διακίνησης του. Φυσικά και στην ανάλογη «φιλική τιμή». Ό,τι ακριβώς έγινε με το ραδιόφωνο και τη τηλεόραση. Γιατί άλλωστε κυνηγηθήκανε από πολύ νωρίς οι ραδιοπειρατές; Όχι γιατί παρεμπόδιζαν τις επικοινωνίες του επίσημου κράτους (δυνάμεις καταστολής και στρατός) αλλά γιατί δεν έπρεπε να υπάρχει η δυνατότητα για τον καθένα από εμάς να μπορεί να χρησιμοποιήσει το μέσο αμφίδρομα, και για να εκπέμψει δηλαδή αλλά και για να ακούσει τις εκπομπές άλλων. Τα αποτελέσματα μπορούμε όλοι να τα δούμε σήμερα με το εμπορικό ραδιόφωνο, το κυνήγι για τις πιο «ποπ» λίστες ακρόασης, τις διαφημιστικές «πίτες» αλλά και τις μαζικές απολύσεις εργαζομένων αν δε πετύχει η συνταγή. (City 99,5 , Planet κ.λπ.).
Πριν από 50.000 χρόνια μάθαμε να μιλάμε, πριν από 5-6.000 χρόνια ανακαλύψαμε τη γραφή, πριν από 500 χρόνια την τυπογραφία και μόλις πριν από 50 χρόνια αρχίσαμε να κατασκευάζουμε δίκτυα υπολογιστών. Από την αρχή της ιστορίας η ανθρωπότητα συλλογικά κατάφερε να επικοινωνεί και να μεταδίδει τη γνώση από γενιά σε γενιά για να επιβιώσει και να δημιουργήσει. Αυτό η ανθρωπότητα το κατάφερε συλλογικά, η γλώσσα είναι ένα συλλογικό επίτευγμά και ανέκαθεν οι εξουσιαστές προσπάθησαν να ελέγχουν τη γραφή, τη τυπογραφία, το ραδιόφωνο και μέχρι τώρα τα καταφέρνουν αρκετά καλά.
Μόνο που το συλλογικό αίσθημα κάποιων επιστημόνων που θέλανε να μοιράζονται τα αποτελέσματα των πειραμάτων τους, με άλλους ερευνητές ανά το κόσμο πέρα από εθνικά, φυλετικά και οικονομικά σύνορα, τους οδήγησε στο να μας δώσουν το παγκόσμιο μυαλό. Γιατί αυτό είναι το Διαδίκτυο. Είναι το άθροισμα της παγκόσμιας γνώσης στο οποίο μπορεί και πρέπει να έχει πρόσβασή ο καθένας μας, από οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη, για όσο θέλει, όποτε θέλει. Στο Διαδίκτυο μπορούμε να επικοινωνήσουμε τους φόβους μας, τις ανησυχίες μας και να οργανωθούμε με ανθρώπους με τρόπο που πριν θα ήταν ακατόρθωτος. Τι πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από τους Ζαπατίστας του Μεξικό που κάνανε γνωστό των αγώνα τους οπουδήποτε στο κόσμο, αλλά και των παιδιών του Σηατλ που πέτυχαν μέσω της διαδικτυακής οργάνωσής τη πρώτη μεγάλη νίκη κατά της παγκοσμιοποίησης το 1999.
Χρόνια τώρα οι διάφορες ελίτ προσπαθούν να μας πείσουν και να μας επιβάλουν, ότι αυτό που ορίζουν ως «παγκοσμιοποίηση» είναι το μέλλον αυτού του πλανήτη.
Μόνο που από ότι φαίνεται αυτό το μέλλον περνάει και από τη λοβοτομή του παγκόσμιου νου. Θα τους αφήσουμε;
Νίκος ΜΠΕΤΣΙΜΕΑΣ
